Дьокуускай - Үлэ килбиэн куората

Бу хаартыскалар, докумуоннар Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр Дьокуускай куорат олохтоохторун күүстээх санаатын, Кыайыы туһугар күүрээннээх  үлэлэрин  саҥата суох кэпсииллэр. Бу чахчылар көмөлөрүнэн куораппыт олохтоохторо сэрии сылларыгар оҥорбут сүҥкэн өҥөлөрө бигэргэнэн дойду үрдүнэн "Үлэ килбиэн куората" үрдүк аат ситиһиллибитэ.

Александр Ноговицын, Дьокуускай куорат историятын түмэлин дириэктэрэ: «Куорат тэрилтэлэрэ Кыайыыга киллэрбит өҥөлөрүн 1941-45 сылларга ылбыт наҕараадаларынан көрөллөр эбит».

Дьокуускай үрдүк ааты ылыытыгар Аляска-Сибиир трассатын авиадивизията улахан суолталаах. Ол курдук Саха сирин киин куоратынан 8 тыһыынчаттан тахса сөмөлүөт фроҥҥа баран турар. 

Пантелеймон Петров, историк, кыраайы үөрэтээччи: «Авиадивизия 1944 сыллааха Боевой знамя уордьанынан наҕараадаламмыта. Ити докумуон Дьокуускай килбиэннээх үлэ куортатын аатын ыларга улахан төһүү буолбута».

Америка холбоһуктаах штаттарыттан кэлэр байыаннай сөмөлүөттэри көрсөөһүҥҥэ Саха сириттэн үгүс киһи үлэлээбитэ. Оттон оччотооҕу сэрии кэмин оҕолоругар күргүөмүнэн көтөн кэлэр салгын ааллара оҕо саас биир умнуллубат түгэнэ. Ону тыыл бэтэрээнэ худуоһунньук Николай Баишев билигин холустатыгар түһэрэр. 

Николай Баишев, тыыл бэтэрээнэ, худуоһунньук: «Төҥүлү анныгар алааска улахан күөл баар, онно хаар астаран баран буочукаларга уот уматаллар, онон сирдэтэн сөмөлүөттэр түһэллэр этэ».

Маны тэҥэ төһө да ыар сыллар турдаллар норуот хаһаайыстыбатын бары салааларыгар үлэ тэтимэ түспэтэҕэ. Уу суолун хааччыйар пароходства тэрилтэтэ үрдүк таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. Ону сэргэ кииннэммит электростанция тиһигин быспатаҕа. Аны Кангалаас карьерга таас чоҕу хостооһун тахсыылаахтык ыытыллыбыта. Сэрии сылларыгар аччыктааһын, хоргуйуу, ыалдьыы, сүтүү Дьокуускайы тумнубатаҕа. Ол үрдүнэн бары сыра эйэлээх олоҕу чугаһатыыга анаммыта.

Историктар этэллэринэн сэрии кэминээҕи Дьокуускай, чуолаан тыыл үлэтэ, сыныйан үөрэтиллэ илик, онон история чахчытын тилиннэрэр сорук турар.