Николай Баишев төһө да 90 сааһын туоллар билигин да киистэтин туппутунан сылдьар

Дойду ахтылҕана, киэн туттуу Николай Баишев саҥа суруйар хартыынатыгар түмүллэр. Кини төһө да 90 сааһын туоллар билигин да киистэтин туппутунан сылдьар. Кыайыы 80 сылын көрсө Николай Семнович кини халыҥ аймаҕыттан эйэлээх олоҕу уһансыбыттары, онтон кэлэн дойду сайдыытыгар турууласпыттары холустатыгар түһэрэр.

Николай Баишев, тыыл бэтэрээнэ, СӨ норуодунай маастара: "Үгүс өттө мин төрөөбүт алааспыттан барбыт дьоннор. Бу таайым Баишев Семен, бу Баишев Алексей, онтон Борисов Тимофей Александрович, биригэдьиирим. Салгыы Антон Иванович олорор, бэлиэ буоллун диэн маҥан ырбаахылаах гына оҥордум. Кини 27 сыл колхуоска бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит киһи".  

Онтон бу Николай Семенович сэрии кэминээҕи оҕо сааһын биир өйдөнөн хаалбыт түгэнэ. Сууттаах алааһын үрдүнэн "Аляска-Сибиир" бырайыак сөмөлүөттэрэ ньиргийэн ааспыттарын холустатыгар түһэрбит. Итини сэргэ маны ситэрэн биэрэн Төҥүлү нэһилиэгэр Сэлэгэй күөлүгэр саппаас аэродрому суруйбут. 1942 сылтан 1945 сылга диэри "Аляска-Сибиир" салгын трассата үлэлээбитэ. Бу сыллар тухары Америка холбоһуктаах штаттарыттан Сэбиэскэй сойууска байыаннай сөмөлүөттэр кэлбиттэрэ.

Николай Баишев, тыыл бэтэрээнэ, СӨ норуодунай маастара: "Түһэн иһэр буоллахтарына оруобуна биһиги алааспыт үрдүнэн кэлэллэр. Дьэ арай биирдэ ынах уулата турдахпытына уонча сөмөлүөт хаас курдук кэллэ. Тыас да тыас, сүөһүлэрбит үргэн ойбоҥҥо түһэллэр эҥиннииллэр. Ону бу биһиги көрөн турабыт. Дьокуускайга кэлэллэр, онтон онно оҥостон баран Иркутскайга көтөллөр. Дьэ ол көтөн иһэн алдьаннахтарына Төҥүлүгэ түһэллэр".

Кэнники сылларга Николай Семнович ордук оҕо сааһын, дойдутун суруйар. Кини үлэлэригэр сэрии кэминээҕи олох арылхайдык көстөр. Холобур, бу хартыынаҕа күүстээх ардах кэннэ эйэлээх олох бэлиэтэ күн тыкпыт итиэннэ кустук тахсыбыт, оттон бэйэтэ атастарын кытта соноҕосторунан көҥүл көтүтэн иһэллэр. Николай Семенович аҕата эйэлээх олох иһин сырдык тыынын толук уурбута, онон кырачаан Коля Баишев оччоттон үлэҕэ эриллэн улааппыта.

Николай Баишев, тыыл бэтэрээнэ, СӨ норуодунай маастара: "Уончалаах уолу өйүө тастардылар. Арыый улааппытым кэннэ окко үлэлээтим, оҕус сиэттим, от уктум. Онтон аны арыый улаатыым от оҕустарар буоллум. Сир бөҕөнү, алаас бөҕөнү оҕустаран, туох да баһаам үлэ буоллаҕа". 

Онтон сэрии кэннэ Николай Баишев дьоҕурун сайыннаран худуоһунньук идэтин баһылаан, үйэтин сааһын тухары Майа оскуолатыгар үлэлээн кэллэ. Билигин бочуоттаах сынньалаҥҥа сөбүлүүр идэтинэн дьарыгырар. Сотору кэминэн тус быыстапкатын арыйаары бэлэмэнэнэр.