Кыһыҥҥы кэмҥэ кыыл ахсаанын ааҕыы барар

Бураан халыҥ хаары хаар диэбэккэ, тоҕо анньан айылҕа оҕолорун аһатар сиргэ хатыҥ лабааларын миэстэтигэр илдьэр. Манна лабаалары экология министиэристибэтин, Горнай улууһугар бу хайысхаҕа биир тутаах үлэһит,  Сардаана Кривошапкина туртастар туох да мэһэйэ суох аһыылларыгар анаан лабаалары уурар.  Быйыл кинилэр үлэлэригэр саҥа сүүрээн ньыманы киллэрдилэр.

Сардаана Кривошапкина, Горнай улууһун судаарыстыбаннай экологическэй иниспиэксийэтин судаарыстыбаннай иниспиэктэрэ: «Биһиги саҥа сүүрээн киллэрдибит. Ол курдук, ыһыахха ыытыллар чэчирдэри аҕалан олордоллор. Онтукабыт быраҕыллан хаалаллар. Ону биһи туһаҕа таһаарарга диэн, хомуйан веник оҥорон туртастары аһата сылдьабыт».

Экология министиэристибэтигэр кыһыҥҥы үлэ үгэнэ саҕаланна. Бу ыйтан хара тыа олохтоохторун, чуолаан туртастары ааҕааһын-учуоттааһын үлэтэ ааһыаҕа. Маныаха тымныы кэмнэргэ айылҕа оҕолоро аһыылларыгар туһулаан инспиэктэрдэр сайын, күһүн устата бэлэмнээбит астарын нууччалыы тылынан "кормушкаларга" уураллар.

Оттон бу "Харыйалаах" эркээйи сирэ Саха сиригэр саамай бастакы арыллыбыт резерват буолар. Саамай маҥнайгытын ааһан, тайаан сытар сирэ киэҥ - нэлэмэн. Манна араас кээмэйдэх 15 күөл, кыһыл кинигэҕэ киирбит 9 көрүҥ көтөрдөр, маныаха 345 үүнээйи арааһа,32 кыыл көрүҥэ баара биллэр.

Григорий Сергеев, Горнай улууһун судаарыстыбаннай экологическэй иниспиэксийэтин судаарыстыбаннай иниспиэктэрэ: «1969 сыллаахха тэриллибитэ. Уопсай иэнэ 58,5 тыһ. га. Буолар. Биһи манна инспиэктэрдэр сыалбыт сорукпут – кыыл чөл туруктаах турарын туһугар үлэлэһэбит, эбии аһатабыт. Бу эркин туртас үөскүүр».

Билигин өрөспүүбүлүкэҕэ биир тарбахха баттанар бу эркээйи сири уопсайа 5 судаарыстабаннай иниспиэктэр көрөр-харайар. Онтон биирдэстэрэ 32 сылын экологияҕа анаабыт, үлэтигэр бэриниилээх, уопуттаах үлэһит  Петр Аргунов буолар. Билигин кини эмиэ кыһыҥҥы кыыл суолун үлэтигэр үлэлии сылдьар.

Пётр Аргунов, Горнай улууһун судаарыстыбаннай экологическэй иниспиэксийэтин судаарыстыбаннай аҕа иниспиэктэрэ: «Манна үс аһатар былаһааккалаахпыт. Онно веник, от уурдубут. Мэлдьи сылдьаллар, 10-ча туртас. Арыый сылыйдаҕына видеорегистратор туруоруохпут уонна хас аһыырын чуолкайдыахпыт».

Билигин маннык үлэлэр Саха сирин бары инспиэксийэлэригэр ыытыллар. Ол кэнниттэн дааннай барыта хомуллан саҥа сыллааҕы түмүктэр тахсыахатара.