Саха сирин норуоттарын тылларынан тахсыбыт аан бастакы кинигэлэр быыстапкалара аһылынна

Сахабыт сирин очотооҕу кэмҥэ, 19 үйэҕэ, үөрэҕэ суох нэһилиэнньэтин билиигэ, сырдатыыга сыһыарыы Таҥара кинигэлэрин тылбаастааһынтан саҕаламмыта. Ол кэмтэн ыла аҥардас таҥара итэҕэлин эрэ тарҕатыынан муҥурдаммакка, саха, нуучча тылын грамотатыгар бастакы үөрэх босуобуйаларын быһыытынан эмиэ буолбуттара. Онон бу кинигэлэр култуура эрэ өттүнэн буолбакка, история сыаннастарынан эмиэ буолаллар. Сахабыт сиригэр олорор норуоттар тылларынан бастакы кинигэлэргэ анаммыт быыстапкаҕа 1819 сылтан саҕалаан 1917 сылга диэри бэчээттэммит уопсайа 50-тан тахса таһаарыы дьон дьүүлүгэр таҕыста.

Екатерина Захарова, СӨ национальнай бибилэтиэкэтин билим үлэһитэ: «Бастакы кинигэлэр Саха сирин христианизациятын уонна олохтоох нэһилиэнньэ Таҥараҕа сүрэхтэниитин кытта ыкса сибээстээхтэр. Таҥара үөрэҕин сырдатар кинигэлэр тылбаастара Саха сирин үөрэҕин уонна култууратын сайдыытыгар кылаат киллэрбиттэрэ. Миссионердар Таҥара үөрэҕин бэйэтин тылынан нэһилиэнньэҕэ тарҕатыытын улахан сыал-сорук курдук туруораллара. Бастакы тылбаас епископ Вениамин Багрянский саҕана молитвы “Символ веры заповеди Божии” 1812 сыллаахха Иркутскай куоракка саха уонна чукотка тылынан тахсыбыта».

Ити кинигэ аан бастакы кинигэ буолара “Ведомости миссионерских изданий для просвещения инородцев Якутской области” диэн сурукка Никанор епископ тиһэн турар. Бу бэрт сэдэх кинигэлэр буолалларынан сибээстээн, харыстыыр инниттэн уонна ааҕааччыларга судургу буоллун диэн QR-куодтаабыттар. Онон бу куодунан ссылкаҕа киирэн кинигэ толору суругун ааҕыахха сөп. Бастакы кинигэлэр 19 үйэ бастакы аҥарыгар чуолаан Санкт-Петербург, Иркутскай куораттарга бэчээттэнэн күн сирин көрбүттэрэ. Холобура олортон биирдэстэринэн саха тылынан Кылгатыллыбыт катехизис, ыччаты Православнай христинаскай сокуоҥҥа үөрэтии диэн таһаарыы буолар.

Анна Таппырова, СӨ национальнай бибилэтиэкэтин сэдэх кинигэлэри үөрэтэр-чинчийэр киинин сэбиэдиссэйэ: «Саха сиригэр олорор норуоттар тылларынан тахсыбыт кинигэлэр Арассыыйа киин куораттарыгар тахсыбыттара – Санкт-Петрбург, Москва, Казань куораттарга. Саха сиригэр ити кинигэлэри аҕалыы сүрдээх уустуктардаах этэ. Ол саҕана суол-иис мөлтөх этэ, ол иһин 1861 сыллаахха Дьокуускайга маҥнайгы типография арыллар. Онно маҥнайгы кинигэ 1866 сыллаахха бэчээттэнэн тахсар – “Краткая священная история на якутском языке” диэн. Бүгүн быыстапкаҕа ити кинигэ турар. 1866 сылтан революция саҕаланыар дылы 300-тэн тахса кинигэ бэчээттэнэр. Онтон 38 кинигэ Саха сиригэр олорор олохтоох норуоттар тылларынан буолар».

Сэдэх аан бастакы кинигэлэр быыстапката орто, улахан саастаах оскуола үөрэнээччилэригэр, устудьуоннарга, Өрөспүүбүлүкэ норуоттарын кинигэтин культуратын, историятын сэҥээрээччилэригэр, кыраайы үөрэтээччилэргэ бэрт интэриэһинэй буолуо, ону тэҥэ бары дьиэ кэргэнинэн кэлэн көрүөххэ сөп. Тэрээһин биир нэдиэлэ устата национальнай библиотека историческай саалатыгар иккис этээскэ үлэлиэҕэ.