Саха сиригэр кыстык үгэнэ

Кыстык ортолоһон эрэр. Сотору аны икки ыйынан ынах маассабай төрөөһүнэ саҕаланыаҕа. Билигин хаһаайыстыбаларга номнуо бастакы төрөөһүн баар. Ол курдук бүгүҥҥү күҥҥэ Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн сүүстэн тахса ынах төрөөтө. Хаҥалас улууһун Улахан Аан нэһилиэгин "Бөртө" хаһаайыстыбатыгар 760 тахса ынах-сүөһү этэҥҥэ кыстаан турар. Онтон ыанар ынаҕа - 357. Бу киэһээҥҥи ыам үгэнэ. Ыанар ынахтар 3 пиэрмэнэн арахсаллар. Раиса Борисова хаһаайыстыба саамай уопутаах ыанньыксыта, Уу Көхсө пиэрмэ старшайа.

Раиса Борисова, "Бөртө" сылгы собуотун хаһаайыстыбатын ыанньыксыта: «Ыаньыксыттар, солбуйааччы, оператор, осеменатор уонна бостууктаахпыт. Кыстыкпыт үчүгэй, этэҥҥэ ааһан иһэр. Ынахтарбыт эмистэр, үүттэрэ билигин тардан турар».

Бөртө сылгы собуота Саха сирин биир бөдөҥ бастыҥ үлэлээх хаһаайыстыбалартан биирдэстэрэ. Хас да улахан киэҥ-куоҥ хотоннорунан ынаҕын-сүөһүтүн кыстатар. Ааспыт күһүн саҥа хотон тутан үлэҕэ киллэрбитэ. Манна билигин ньирэйдэр, борооннор кыстаан тураллар. Сэтинньи ыйтан саҕалаан бастакы төрүөх номнуо баар. Бүгүҥҥү күҥҥэ 25 ньирэй күн сирин көрдө. Светлана Васильева төрүөххэ эппиэттээх сүрүн үлэһит, осеменатор, хаһаайыстыбаҕа үлэлээбитэ 20 сыл буолла. 

Светлана Васильева, "Бөртө" сылгы собуотун хаһаайыстыбатын буоһатааччыта: «Ньирэй төрөөтө даҕаны аҕыйах күннээҕитэ тута чииптэнэр. Бэһис хонугар улахан ньирэй хотонугар барар. Чииптэрэ олохторун тухары сылдьар. Отчуоттуубут, көмпүүтэргэ киллэрдилэр да билии олоҕор киирэр, пааспара барыта оҥоһуллар, родословнайа тахсан кэлэр, ким оҕото буолара, кимтэн төрүттээҕэ көстөн кэлэр».

Ааспыт дьыл хаһааҥҥытааҕар даҕаны үтүө, өҥ сайын туран, кыстыкка киириигэ былааннаммыт от барыта оттоммута. Бэлиэтээн эттэххэ, Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 463 тыһ. тахса от оттонон, былаан 101% туолбута. Онон хас да сылтан бэттэх от хамапаанньата ситиһиилээхтик түмүктэнэн хаһаайыстыбалар кыстыгы толору оттоох көрсүбүттэрэ.

Константин Иванов, "Бөртө" сылгы собуотун хаһаайыстыбатын үлэһитэ: «Күҥҥэ 3 рулон от аһатабыт, киэһээтин иккилии сенаж отун биэрэбит. От буолунай».

Бөртө хаһаайыстыба эмиэ окко былаанын аһара толорон, 3,5 тыһ. кэриҥэ тонна оту оттообута, 2 тыһ. тонна сиилэс, 1 тыһ. тахса тонна сенаж, күөх маасса бэлэмнээбитэ. Бэл сүүһүнэн тонна оту, күөх маассаны Мирнэй улууһугар Новай совхозка атыылыыр кыахтаммыта. Кыһыҥҥы өттүгэр ынахтар үүттэрэ тардар, ол да буоллар хаһаайыстыба үүтүн көрдөрүүтэ үрдүк, күҥҥэ биир тонна кэриҥэ үүтү ыы олороллор.

Валентина Фёдорова, "Бөртө" сылгы собуотун хаһаайыстыбатын оператора: «Үүппүт ыраас буоларыгар кыһаллабыт. Ол иһин үүт барар турбатын өрөбүл аайы былыргылыы ырааһын бэрэбиэркэлиибин».

Билигин саамай сүрүнэ хас биирдии төбө ахсаанын энчирэппэккэ этэҥҥэ  кыстатан таһаарыы - сүрүн сыал-сорук.

Борис Слепцов, Бөртө" сылгы собуотун хаһаайыстыбатын бэтэринээрэ: «Сүөһүлэр этэҥҥэлэр, үчүгэйдик тураллар. Биир-икки син биир ыалдьааччы баар буолар. Улаханнык быһа түспүт суох. Туруктара этэҥҥэ. Оттон саас көстүө хайдах буолаллара».

Саҥа үүммүт сылга хаһаайыстыба үлэһиттэригэр анаан уопсай 4 кыбартыыралаах дьиэ тутуохтаах, ону тэҥэ племенной сүөһүтүн ахсаанын 50 төбөнөн элбэтэр соруктаах.