Нам улууһун Хатырык нэһилиэгэ быйылгы муҥхатын саҕалыыр

Хатырык нэһилиэгин олохтоохторо сарсыарда 6:30 чаастан саҕалаан бөһүөлэк киинигэр мусталлар. Бүгүн манна үөрүүлээх түгэн. Нэһилиэк быйылгы муҥхатын Сыаҥаннаах күөлүттэн саҕалыыр.

Тиийдэ тиийэт муҥха салайааччыта, нэһилиэк бас-көс дьоно анньыыһыттарга анаан суол оҥороллор. Муҥханы хайдах быһыылаахтык түһэрэллэрин, ханна таһааралларын быһаараллар. Ол кэмҥэ атын дьон муҥханы күөлгэ киллэрэн, түһүөхтээх сиригэр соһоллор.

20-тэн тахса сыл муҥханы дьаһайан кэлбит Степан Васильев суолун оҥорон, аны муҥханы түһэрии сиэрин-туомун толорор. Кини бу күөлү бэйэтин 5 тарбаҕын курдук билэр. Онон нэһилиэк дьоно эрэнэр киһитэ. Хамаанда бэриллэн 2 кынат тэҥинэн муҥхаларын соспутунан бараллар.

Күөлгэ 30-тан тахса киһи үлэлиир. Муҥха салайааччытын быһаарыытынан нырыылаабакка күөлү икки туонаҕа арааран муҥхаларын иккитэ соһор буоллулар. Анньыыһыттар харса суох иннин диэки ойбон аллара-аллара бараллар. Онтон муҥханы соһооччулар кэннилэриттэн батыһан иһэллэр. Хатырык нэһилиэгин олохтооҕо Павел Тимофеев кыра эрдэҕиттэн биир да муҥханы көтүппэппин диир, билигин кини муҥха соһооччу.

Павел Тимофеев, Хатырык нэһилиэгин олохтооҕо: «Билигин муҥха ыыта сылдьабыт. Мин тоһуйабын, быатын ыытан биэрэбин. Сүрүнэ диэн үөрүү-көтүү, бырааһынньык буоллаҕа биһиэхэ сахаларга, иккис Ыһыахпыт буоллаҕа дии. Манна кэлэн мустан, үөрэн-көтөн. Уонна Байанайбыт бэристэҕинэ кыһыны кыстыыр балыктаах буолуохпут этэ буоллаҕа».

Муҥха хаамыыта үтүмэх ыытааччылартан, быа тардааччылартан быһаччы тутулуктаах. Манна барытыгар балык куоппатын туһуттан түргэнник, ыраастык, сымсатык туттар ирдэнэр. Хаҥас кынаттар күөлү ортотунан быһар буоланнар сып-сап хамсанан уҥа кынаттары ситэн күөлү быһа охсуохтаахтар.

Үлэ күөстүү оргуйар. Муҥха былааннаммытын курдук этэҥҥэ баран иһэр. Степан Васильевич сатабыллаах салайыытынан нэһилиэк дьоно иннин хоту түһүнэлэр. Олохтоохтор этэллэринэн Сыаҥаннаах күөлэ хаһан да кими да күөмчүлээбэтэҕэ, бу да сырыыга көмүс хатырыгыттааҕыттан күндүлүө дэһэллэр.

Степан Васильев, муҥханы сүрүннээччи: «Быйыл этэллэринэн көмүс хатырыктаах бэрсэр дьыла дииллэр, онон балык кэлиэ диэн эрэнэбит. Бу алааспытыгар, эбэбитигэр тахсан турабыт, эбэбит аата Сыаҥаннаах диэн. Нэһилиэк уопсай муҥхата куруук манна балыктаан аһыыр уубут. Быйылгы дьылга бастакы тахсыыбыт».

Муҥха түспүтэ 3 чаас буолбутун кэннэ чагдааттарын бэлэмнээн, муҥханы таһаарыы долгутуулаах кэмэ тосхойор. Ол эрэн муҥхаларын быата сөллөн тимэхтэрэ эрэ тахсан кэлэр.

Билигин аны бары муҥхаларын көрдүү түһүнэллэр. Аҕыйах кэм иһигэр булан, аны ханна уонна туохха иннибитин көрдүүллэр. Муҥха күүппэтэх өттүттэн түгэн үөскээн сүпсүлгэни таһаарар. Иннибит сирин көрдөөн  түмүгэр умайбыт маһы булаллар.

Этэҥҥэ мастарын хостоон, быаларын саҥаттан баайан, дьэ өр күүтүүлээх кэм тосхойор. Күөх Боллох төһөнү биэрбитэ, нэһилиэк дьонугар төһө бэрсибитэ биллэр.

Айтал Павлов: «Билигин муҥха саамай эппиэтинэстээх уонна долгутуулаах кэмэ кэллэ. Муҥхабытын хостуу тураллар, сотору кэминэн төһө элбэх балык кэлбитин көрүөхпут».

Муҥхабыт сыыйа-баайа тахсан күөх Боллох көмүс хатырыктааҕа көстөр. Дьон сыралаах үлэ кэннэ саҥа аллайан үөрүүлэрин таһаараллар. Бастакы туонаҕа куһаҕана суох көрдөрүү дэһэллэр.

Айтал Павлов: «Муҥхабыт бастакы чааһа түмүктэннэ. Ол курдук күөх Боллох бу курдук бэристэ. Билигин салҕыы муҥхаһыттар бу күөлбүт икки аҥарыгар баран муҥхалыахтара».

Сыаҥаннаах эбэ хотун кыратык да буоллар көмүс хатырыктааҕын көрдөрөн, нэһилиэк олохтоохторугар амсатта. Аны олохтохтор өссө хас да күөлү тардан уһун уунньуктаах кыһыны туоруур балыктарын булунар санаалаахтар.