Чүүйэҕэ сэмэнтээл боруодалаах ынахтары аҕаллылар
14 күн устата уһун айаны айаннаан ынахтар дьэ олохтоох миэстэлэрин буллулар. Икки нэдиэлэ көлүөһэ үрдүгэр турбут сүөһүлэр туруктара үчүгэй. Хаһаайыстыбаҕа эбиллиини саха сиэринэн аал уоту аһатан сыт таһааран көрүстүлэр. "Чүүйэ" хаһаайыстыба уулаах тиҥэһэлэри Калуга уобалаһыттан аҕалтарда.
Аркадий Лукин, "Чүүйэ" МУТ дириэктэрэ: "Тыа хаһаайыстыбатын салалтатын салайааччытын уонна быһылыкпытын кытта сүбэлэһэн баран бу кыһын төрүүр гына сиэмэлэммит сүөһүлэри аҕаллыбыт. Оччоҕо кыһынын үүт туттарыа этибит. Бу саҥа сүөһүлэрбитигэр саҥалыы үлэлиэхпит. Аҕыйахтан элбэх уонна үрдүк хаачыстыбалаах бородууксуйаны ылар гына былаанныыбыт".
Ыраас хааннаах сүөһүнү өрөспүүбүлүкэҕэ аҕалыыны биир үксүн экономика модьуйар. Холобура, бу кэлбит австрийскай селекциялаах сэмэнтээл боруода үүтү биэриитэ үрдүк. Номнуо бу көрүҥ ынахтар Саха сирин тыйыс усулуобуйатын тулуйумтуолара, ону ааһан үрдүк көрдөрүүлээхтэрэ дакаастанан турар. 2007 сыллаахха австрия сэмэнтээллэрэ аан маҥнайгытын манна кэлбиттэрэ. Оттон билигин Хаҥалас Нөмүгүтүгэр уонна Нам улууһугар хаалан тураллар. Онтон уһун сыллаах тохтобул кэннэ чүүйэлэр аҕаллылар.
Иван Петров, "Чүүйэ" МУТ зоотехнига: "Ыраас хааннаах сэмэнтээл Саха сирин усулуобуйатын тулуйар диэн талан ыллыбыт. Балар үүт уонна эт хайысхалаахтар. Анараатах ийэлэрэ 6-7 тыһыынча лиитэрэни ыата тураллар. Онтон оҕолоро саас аҕыс ыйдарыгар диэри 4-5 сэнтиниэргэ тиийэ улааталлар".
"Чүүйэ" хаһаайыстыба билигин бэйэтэ 283 сүөһүлээх, онтон ыанар ынаҕа 174. Манна эбии 50 сүөһү төрдө буолар тиҥэһэлэр кэллилэр. Билигин аны хаһаайыстыбаҕа боруоданы буккуйбат улахан сорук турар. Оччоҕо эрэ үрдүк көрдөрүү уонна племенной үлэ таһаарыылахтык барар. Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин иһинэн атын сиртэн ыраас хааннаах сүөһүнү аҕалыы бырагыраамата суох, искусственнай буоһатыынан боруоданы тупсарыы анал былаана ылыллан үлэ барар. Ол эрэн хаһаайыстыбаларга көмөлөһөр сыалтан бу курдук аҕалыыга үбүлээһин көрүллэр.
Галина Осипова, СӨ ТХМ сүөһүнү иитиигэ уонна племенной үлэҕэ департаменын салайааччытын солбуйааччы: "Хаһаайыстыбалар атахтарыгар туралларын, боруодаларын тупсаралларын наадатыгар сэмэнтээли уонна холмогуору аҕала сылдьыбыппыт бастаан утаа. Племенной үрдүк үүттээх сүөһү ороскуотун бүддьүөт харчытыттан 98% көрөбүт. Былырыын барыта 250 төбө кэлбитэ. Биһиги тыйыс усулуобуйабытыгар идэтийэн үөскүүрүгэр бириэмэ наада. Онуоха төрүөҕүн ылан биир сиргэ тутан атын боруоданы кытта булкуйбат гына селекциялыыр племенной үлэни тэрийэн ыытыахтаахпыт".
Саҥа кэлбит тиҥэһэлэр ахсынньыттан төрөөн саҕалыахтара, оччоҕо айахтара табылыннаҕына чүүйэлэр кыһыннары үрүҥ илгэни үгүөрүтүк сомсуохтара.
