Омук сиригэр үөрэммит саха устудьуоннарын бастакы кинигэтэ

Урукку кэм ахтылҕана. Эргийбэт эдэр саас эрчимнээх сыллара хас биирдии киһиэхэ саамай күндү, умнуллубат сылларынан буолаллар. Национальнай библиотека историческай саалатыгар "Биһиги аадырыспыт Сэбиэскэй Сойуус: саха устудьуоннара Орто Азияҕа, Казахстаҥҥа уонна Кавказка" диэн кинигэ сүрэхтэниитигэр элбэх киһи муһунна. 60,70,80 сылларга ол дойдуларга үөрэммит устудьуоннар түмсэн ахтыыларын, санааларын кинигэ гынан таһаарарга соруммутара бэртээхэй таһаарыы буолла. Саха сиригэр биллэр спорт көҕүлээччитэ, Орто Азиялар түмсүү салайааччыта Михаил Друзьянов 1975 сылаахха Узбекистан Ташкент куоратыгар  физкультурнай институту бүтэрбитэ.

«Биһиги холобурбутун батыһыахтара дии саныыбын. Кинигэбитигэр оччолорго үөрэммит 8 судаарыстыба устудьуоннара киирдибит. Былырыын да мустар этибит. Урут ыһыах диэн бобуулаах эрдэҕинэ, ыам ыйыгар Ташкеҥҥа мустаммыт, сороҕор Алма-Атаҕа, сороҕор Душанбеҕа саха устудьуоннарын көрсүһүүлэрин оҥорор этибит. Ол көрсүһүүгэ ыллыыбыт-туойабыт, күрэхтэһэбит. Көрсүһүү түмүгүттэн ыал буолбут дьоннор эмиэ бааллар. Бүгүн дьэ, эдэр сааспытын саныыр күммүт», - диэн СӨ спортивнай музейын салайааччыта Михаил Друзьянов кэпсээтэ.

Наталья Попова урут Норуоттар икки адыларынаааҕы ыччат оонньуута баара диэн кэпсиир. Ол курдук, Сойуус бары уһугуттан оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан омук оҕолоруттан суруктары туталлара. Киниэхэ Туркменияттан сурук кэлбитэ, ол кыыстыын ыкса билсибитэ. Ол кэмтэн ыла кини Орто Азияҕа баран үөрэнэр ыра санааламмыта. Баҕата туолан Туркменияҕа баран биэс сыл устата үөрэнэн, учуутал идэтин баһылаабыта. Дьокуускай олохтооҕо Наталья Попова:

"Университкка соҕотох этим, Якудыстан АССРтан, миигин дьэ бука бары билэллэр. Иннэ гынан, Якудыстан АССРтан кэлбит киһи, түһэн эрэ биэрбэтэх киһи диэн үөрэннэҕим, олордоҕум".

Сэбиэскэй кэм саҕана Саха сиригэр сойуус өрөспүүбүлкэлэриттэн үөрэххэ миэстэ көрүллэрэ. Ол чэрчитинэн саха ыччата Алма-Аты, Ташкент, Душанбе, Ашхабад, Баку, Ереван онтон да атын омук куораттарыгар баран үөрэнэр кыахтанара. Кинигэҕэ билигин бочуоттаах сынньалаҥнарыгар олорор, олохторугар бэйэлэрин булбут, ытыктанар үлэһиттэр, ол кэмҥэ үөрэммит ахтыылара, өйдөбүллэрэ киирдилэр. Тимофей Егоров Ташкеҥҥа 1969-74 сылларга геолог идэтигэр үөрэммитэ. Устудьуоннуур сылларыгар Узбекистаҥҥа үөрэнэр саха устудьуоннарын түмсүүлэрин салайбыта:

"Саха сириттэн миниистирдэр сэбиэттэриттэн көмө хаччы ылар этим. Сылга биирдэ кэлэр этэ, ону 50 солкуобайдыынан устудьуоннарга үллэрэр этибит.  5 сыл устата үөрэммит сылларбыт олус түргэнник ааспыттара, биллибэккэ. Биһиги туох даҕаны хаалыыта суох 5 сылынан бүтэрэн, диплом ылан, манна кэлэн геолог идэбинэн үлэлээн барбытым".

Саҥа кинигэ 130 экземплярынан таҕыста. Таһаарыы ханнык баҕарар ааҕааччыга интириэһинэй буолара күүтүллэр. Эдэр саас ахтылҕана, оччотооҕу кэм олоҕо-дьаһаҕа, норуоттар доҕордоһуулара ойууланар омук сиригэр үөрэммит саха устудьуоннарын бастакы кинигэтэ буолар.