Урукку киин баанньык дьиэтигэр улахан археологическай хаһыы үлэтэ

Археологтар бу сиргэ үлэлээбиттэрэ 2 ый кэриҥэ буолла. Аа-дьуо, сэрэнэн-сэрбэнэн тугу эмит үрдүк историческэй сыаналааҕы булаары киистэннэн уонна кельманнан хас биирдии сантымыатыры ылаллар. Бу курдук үлэлээн сири миэтирэ курдук хаспыттар.

"Манна уопсайа 40 курдук киһи үлэлиир. Үлэлээбиппит икки ый буолан эрэр. Үксэ хамнаска үлэлии сылдьар дьон, ол таһынан өссө уруккуттан биһигини кытта хамнаска үлэлэспит киһи элбэх. Үгүс киһи историк уонна атын салааттан кэлбиттэр эмиэ бааллар, математиктар, физкультура үөрэхтээхтэрэ диэбит курдук", - диэн   СӨ Арктикатааҕы научнай-чинчийэр киин лаборана Артём Иванов кэпсээтэ.

Археология үөрэҕэ этэринэн, хас да үйэ аннараа өттүгэр олоро сылдьыбыт дьон олоҕун историятын харыстыыр туһуттан, тугу да тыыппатах ордук. Өскөтүн, историческай суолталаах сирдэргэ куттал суоһуур түгэнигэр эрэ ыытыллар. Ол курдук, манна эһиил улахан баараҕай эбийиэк тутуута саҕаланыахтаах.

Валерий Охлопков хаһыылар саҕаланыахтарыттан ыла үлэлии сылдьар. Билигин 20 үйэ саҕаланыыта, 19 үйэ бүтүүтүн кэминээҕигэ сылдьаллар.  Улахан сүдү суолталаах малы була иликтэр. Ол эрэн, кыра-кыралаан араас манньыаттары, иһиттэр кыырпахтарын булалаллар. Салгыы  СӨ Арктикатааҕы научнай-чинчийэр киин лаборана Валерий Охлопков иһитиннэрэр:

"Туой иһиттэр бааллар. Сахалар үгэс, эбэтэр нууччалар гончарнай иһиттэрэ баар буоллаҕына, сыалайдыы сыттахтарына быдан информациялаах буолар. Биир иһит алдьаммыт буоллаҕына, фрагменнар сытар буолаллар, ону биһиги хаартыскаҕа түһэрэбит уонна ювелирнай бэлиэлэрин ылабыт. Ол эбэтэр, төһө дириҥҥэ, ханнык араҥаҕа сытарын чопчу билэбит".

Историческай сыаннастаах маллар диэн, кырата биир үйэ аннараа өттүгэр оҥоһуллубут буолуохтаахтар. Ол эрэн, сэбиэскэй да саҕанааҕы кэмҥэ бэрт сэргэх маллары булуохха сөп. Археологтар үлэлэрин бүтэрэн, сыаналаах, историческай суолталаах малларын хостоон, чинчийии үлэтин ыыталлар. Ол кэнниттэн бу сиргэ кимнээх олорбуттарын, тугунан дьарыктаммытарын билэр кыахтаналлар.

Булуллубут маллары барытын аҕалан сууйан-сотон, араас киртэн-хартан ыраастаан наардыыллар. Хас эмэ сылы быһа сир анныгар сыппыт маллар туруктара мөлтөх буолар. Онон үлэһиттэр историческай суолталаах маллары кичэллээхтик ыраастыыллар.

"Хас биирдии матырыйаалга туспа сыһыан наада. Аһары өр ууга туттаххына, күҥҥэ турдаҕына алдаьан киирэн барар. Ол иһин маска, фарфорга, керамикаҕа, тимиргэ тус-туспа көрүү наада", - диир СӨ Арктикатааҕы научнай-чинчийэр киин үлэһитэ Константин Старков.

Балаҕан ыйыгар улахан археологическай хаһыылар түмүктэннэхтэринэ, аан бастакы куорат олохтоохторун олохторун-дьаһахтарын туһунан билиибит хаҥыыр чинчилээх. Оччотооҥу кэм дьоно хайдах быһыылаахтык олорбуттарын, туттар-малларын араас түмэллэринэн тарҕатыахтара.