Балыктааһыҥҥа анаммыт "Күөх боллох, мичик гын" быыстапка

Емельян Ярославскай аатынан саха түмэлигэр "Күөх боллох, мичик гын" диэн балыктааһыҥҥа анаммыт быыстапка үлэлиир. Көрдөрүүгэ 19 - 20 үйэлэрдээҕи балыктыыр тэриллэр турдулар. Итиэннэ  түмэл үлэһиттэринэн оҥоһуллубут балык чуучулалара бааллар.

19 үйэтинээҕи туос тыыттан саҕалаан, 20 үйэтинээҕи муҥхаҕа тиийэ араас тэрил көрдөрүүгэ турбут. Саха былыр былыргыттан илдьэ кэлбит үтүө үгэһэ күн бүгүҥҥэ диэри салҕанар. Ол эрэн, олох хаамыытын кытта тэҥҥэ балыктыыр тэрил эмиэ уларыйар. Онон кэлэр кэнэҕэски ыччат былыргы сахалар балыктыыр тэриллэрин билбэтэ үксээтэ диэн тустаах быыстапка арылынна. Холобур, куйууру, муҥханы киин, илин эҥэр ыччата билэр эбит буоллаҕына, хоту улуустарга хайдах балыктыылларын үксүлэрэ билбэт диэн  этнограф Василий Васильевич этэр.

"Эдэр ыччаттар билбэттэрэ чахчы, муоһунан оҥоһуллубут күөгүнү. Бу улахан балыгы тутарга, кыра мунду, күстэх курдук балыгы иннэҕэ курдары анньаллар. Ону улахан балык ыйыстыбытын тардан ылаллар", - диир  Ем. Ярославскай аатынан саха түмэлин археология уонна этнография салаатын салайааччыта Василий Попов — Быдылыкы.

Онон хас биирдии эҥэр балыктааһын көрүҥэ уратылаһар. Оттон Россияҕа куйуурдааһынынан түҥ былыргыттан сахалар эрэ дьарыктаналлар, итиэннэ Кытай дойдутугар эмиэ баар  диэн этнограф кэпсиир.

"Хотугу Кытайга куйуурдааһын диэн эмиэ көстүөх курдук. Ол гынан баран, биири өйдөөн, 17-19 үйэлэргэ сахалар киэҥник тарҕанан олорбуттар. Кытай сиригэр олохсуйбут сахалар тустарынан 50-60 сыллардааҕы көрдөөһүн үлэ бөҕөтө бара сылдьыбыта. Кытай сахалара диэн хаартыскалар кэлбиттэрэ. Иннэ гынан онно олорбут сахалар, биллэн турар, куйууру  тарҕаппыттара буолуо", - диэн Василий Попов сабаҕалыыр.

Манна даҕатан эттэххэ, балыктааһын дьарык быһыытынан эрэ буолбакка үгүс омугу аччыктааһынтан быыһаабыта. Ол курдук, аҕа дойду сэриитин кэмигэр аармыйаны итиэннэ нэһилиэнньэни  аһынан хааччыйар сыалтан Уһук Илин, Сибиир, Урал эҥэр балык хаһаайыстыбаларын төрүттээбиттэрэ. Саха сирэ үгүс өрүстэринэн, үрэхтэринэн, күөллэринэн баай буолан, манна ордук элбэх балыгы бултууллара. Ол курдук, күн бүгүн, өрөспүүбүлүкэ уу эбийиэктэригэр 40 көрүҥ балык баара биллэр. Онтон ордук биллэр уонна күндү балыктар чуучулаларын түмэл үлэһиттэрэ  оҥорбуттар.

"Уопсайа бу Саха сиригэр, киин улуустарга, элбэх киһи сылдьар сиригэр ханнык балыктар баалларынан уонна дьон үксэ билэр балыктарын туруора сатаатыбыт. Син биир Сахабыт сирин бары балыгын чуучулата биһиги музейбытыгар суох", - диэн Ем. Ярославскай аатынан саха түмэлин айылҕа салаатын исписэлииһэ Владимир Бочкарёв кэпсээтэ.

Онон тустаах быыстапкаҕа балыктыыр тэриллэри таһынан, көмүс хатырыктаах арааһын көрүөххэ сөп. Итиэннэ Саха сиригэр балыктааһын сайдыытын историятын билиэххэ сөп. "Күөх боллох, мичик гын" быыстапка саха түмэлигэр икки ый устата үлэлиэҕэ.