Сүөһү боруодатын тупсарыы, племенной үлэни сайыннарыы сытыы соруктара

Бу тастан киирии бобуулаах кэмигэр, бэйэни хааччыныы таһымын үрдэтиэхтээх. Манна саха сүөһүтүн тэнитиини таһынан, биһиги тыйыс усулуобуйабытыгар үөрэммит олохтоох сүөһү тиибин дөкүмүөннээһиҥҥэ үлэ барар.

Саха сүөһүтүн ахсаана кэнники сылларга күүскэ эбилиннэ. Ол курдук, 3 сыллааҕыта  туһааннаах тэрилтэҕэ 500 төбө баар буоллаҕына, билигин ахсаан 1171 тиийдэ. Маннык балысхан көрдөрүү, үбүлээһин улаатан материальнай - техническэй баазаны сайыннарыы түмүгэр ситиһилиннэ.  Ол да үрдүнэн, саха сүөһүтэ дойду үрдүнэн сүтэн эрэр дьиэ кыылын ахсааныгар киирэр.

"Тэрилтэ сыала-соруга диэн, саха сүөһүтүн хаана күүстээх өттүн, ол эбэтэр генетическэй сыаннаһын таламмыт, иитэн-элбэтэн, тэнитэн Саха сиригэр чааһынай ыалларга, Хоту сытар улуустарга элбэтиини тэрийиэхтээхпит диэн үлэлии-хамсыы сылдьабыт. Күн бүгүн биһиги тэрилтэбит зоотехническэй өйдөбүлүнэн, стабильный оборот стада диэҥҥэ таҕыстыбыт, нууччалыы эттэххэ. Ол курдук, биһиги сылын аайы төрүөхпүт 300-түү төбө эбиллэн иһиэхтээх, былаан быһыытына", - диэтэ "Саха сүөһүтэ" тэрилтэ дириэктэрин солбуйааччы Егор Посельскай.

Билигин саха сүөһүтэ элбииригэр кыах улаатта. Онтон хаһан эрэ эстэр кутталга киирэ сылдьыбыта. Бу сэдэх ураа муостааҕы биир маҥнайгынан, тыа хаһаайыстыбатын наукатын доктора,  Георгий Коротов үөрэппитэ. Кини саха сүөһүтүн  боруода быһыытынан  чинчийиитэ, сөргүтүүгэ улахан олугу уурбута. Маны сэргэ, ааттаах-суоллаах учуонай ыраас хааннаах кэлии боруодалар саха сирин тыйыс усулуобуйатыгар иитиллиилэрин, итиэннэ норуокка биллэринэн, сахатыйбыт симментал боруода уратытын суруйан хаалларбыт "Билиҥҥи селекция сүрүн оҥкула" диэн Георгий Коротов төрөөбүтэ 110 сылыгар аналлаах тэрээһиҥҥэ бэлиэтээтилэр. 

"Аан дойду учуонайдара саха сүөһүтүгэр улахан болҕомтолорун уурдулар. Бу кэнники 10 сылга малекулярнай-генетическэй инструменнары туттан, саха сүөһүтүн ураты геннардааҕа дакаастанан, селекцияҕа хайаан да туттулуон наада. Уонна Геогрий Павлович эппитин курдук, Саха сиригэр бэйэтэ олохтоох сүөһү тиибэ тахсыан наада. Ол тиип саха хаанын илдьэ сылдьар буолуохтаах", -  диэн ТХНЧИ сүөһү иитиитин уонна селекциялааһын лабораториятын сэбиэдиссэйэ  Варвара Романова бэлиэтиир.

Саха сирин хороҕор муостааҕын 80 кэриҥэ бырыһыанын, симментал тупсарыллыбыт көрүҥэ ылар. Ол эбэтэр, саха ынаҕын кытта боруода буккуспутун түмүгэр тахсыбыт сүөһү.  Маны туспа көрүҥ гынан науканан бигэргэтиигэ, Георгий Коротов саҕалаабыт үлэтин билигин олоххо киллэриигэ үлэлэһии барар. Уонна племенной үлэни сайыннарыыга улахан болҕомто ууруллуоҕа.  

"Арҕаа дойдулар биһигини санкциянан бүөлээннэр, биһиэхэ дьэ, отечественнай селекцияҕа боруоданы тупсарыыга күүстээх сыаллар-соруктар ылылыннылар. Георгий Павлович 40 сыл анараа өттүгэр үлэлээбит үлэлэрэ, билигин биһиги тэҥнээн көрөммүт, үөрэтэммит, инниктин биһиги дойдубут продовольственнай харысхалыгар, боруодаларбыт тупсууларыгар-сайдыыларыгар күүс-көмө буоларыгар эрэнэбит", - диэн "Сахаагроплем" СБТ дириэктэрэ Алексей Жирков санаатын үллэһиннэ.

Күн бүгүн, Өрөспүүбүлүкэҕэ 8 ыраас хааннаах боруода ынах-сүөһүнү иитэр племенной хаһаайыстыба баар. Бу хаһаайыстыбалар федеральнай сокуоҥҥа уларыйыы киирэн, билигин дойду хааһынатыттан өйөбүлү туһаналлар. Онтон билигин сыал-сорук - саҥа көрүҥ сүөһүнү бигэргэтэн, балар эмиэ племенной хаһаайыстыба туругун ылалларын ситиһии. 

Бэйэбит сүөһүбүт туспа боруода быһыытынан науканан бигэргэннэҕинэ бор, бөҕө туруктаах ураа муостаах, бастатан туран, Өрөспүүбүлүкэ экономическай балаһыанньатын тупсарар, тыа хаһаайыстыбатын эйгэтин барыстаах таһымҥа таһаарар кыахтанабыт диэн учуонайдар да, бу салаанан дьарыктанааччылар да этэллэр.