Горнай улууһун Маҕараһыгар "Саха сүөһүтэ" генофонда тэрилтэтин "Кылыс" салаата үлэлиир
Манна билиҥҥи туругунан 100 тахса саха ынаҕын иитэллэр. "Кылыс" салаата 15 сыл устата хас да сүүһүнэн ынаҕы төрөтөн ууһатта-тэниттэ.
Саха ынахтара хас сарсыарда ахсын таһырдьа тахсан мэччийэллэр. Тохсунньу тоһуттар да тымныыларыгар таһырдьа аһаан, уулаан киирэллэр. Онтон Вера Романовна сорох сүөһүтүн таһаартаан баран сааҕын күрдьэр, отун бэрийэр, тарбыйахтарын аһатар. Кини 2018 сыллаахтан "Саха сүөһүтэ" тэрилтэ Горнайдааҕы салаатыгар ыанньыксытынан киирэн үлэлии сылдьар.
"Ынахтарбыт сыл аайы эрдэ төрүүллэр, саамай бастакы ынахпыт ахсынньы 6 чыыһылатыгар төрөөбүтэ. 10 ньирэйдээхпит, кыстык этэҥҥэ ааһан иһэр. Сүөһүлэрбит таһырдьа уулууллар. Борооскулар, саҥа төрөөбүт ынахтар дьиэ иһигэр улууллар", - диэн "Саха сүөһүтэ" генофонда тэрилтэтин Горнайдааҕы "Кылыс" салаатын ыанньыксыта Вера Лазарева кэпсиир.
Горнай улууһун Одуну нэһилиэгэр 2008 сыллаахтан "Саха сүөһүтэ" тэрилтэ салаата арыллан, аан бастаан 57 төбөнү аҕалан иитэн саҕалаабыттара. Онтон ыла Маҕарастар саха төрүт ынаҕын элбэтиигэ 15 сыл устата үлэлээн кэллилэр. Ол сыллар тухары, Өрөспүүбүлүкэ араас муннугар 300 кэриҥэ ынаҕы тарҕаттылар. Билигин 120 төбөлөөхтөр. Хас сылын ахсын 30 тахса ынах төрүүр. Сорох ынахтара номнуо төрөөн, билигин 10 ньирэйдээхтэр.
Үлэһиттэр саҥа төрөөбүт тарбыйаҕы хайаан да ыйаан көрөллөр уонна барытын бэлиэтээн, сурунан иһэллэр. Саҥа төрөөбүттэри эрэ буолбакка, ынахтары саастарынан араартаан эмиэ ыйыыллар. Холобур, 2022 сыллаах төрүөх борооску, биир сыл устата 152 киилэ буолбут. Ону тэҥэ, саастарынан арааран аһаталлар, улахаттар таһырдьа, кыралар иһирдьэ. Саас халлаан сылыйда да, бары таһырдьа аһыыр буолуохтара.
"Сарсыарда 8 чаастан үлэлиибит, билигин сүөһүлэрбит төрүү тураллар. Эрдэ кэлэн аһатабыт уонна күн көтө-көтө уулатабыт. Ойбоҥҥо таһаартыыбыт уонна оттон кыралары дьиэ иһигэр уулатабыт", - диэн "Саха сүөһүтэ" генофонда тэрилтэтин Горнайдааҕы "Кылыс" салаатын үлэһитэ Егор Михайлов этэр.
Саха ынаҕа кыра атахтаах эрээри, бэйэтэ көрүҥүнэн бөдөҥ. Атын боруодалары кытта тэҥнээтэххэ үүтэ аҕыйах, ол эрэн иҥэмтиэтэ, сыата, хаачыстыбата быдан ордук.
Саха ынаҕын элбэтэр туһуттан, буоларын курдук, хас күһүн ахсын идэһэлээбэттэр. Сылга 4-5 кырдьыбыт, ыарытыйбыт ынаҕы өлөрөллөр. Үлэһиттэр хас күн ахсын ыарахан үлэҕэ сылдьар буолан, киирэн иттэллэригэр, чэй иһэллэригэр сылаас будкалаахтар, манна киирэн сылааларын таһааран олорон сэһэргэһэллэр.
"Бэйэҕит билэргит курдук, саха ынаҕын ахсаана өрөспүүбүлүкэҕэ аҕыйах. Маточнай төбө ахсаана 1000 буоллаҕына, кутталлаах стадияттан тахсыахтаах. Онон бу 9 филиал, саха ынаҕа кутталлаах стадияттан тахсарын туһугар үлэни ыыта сылдьабыт, маточнай төбөнү элбэтэргэ", - диэн "Саха сүөһүтэ" генофонда хааһына тэрилтэтин Горнайдааҕы "Кылыс" салаатын биригэдьиирэ Павел Корякин иһитиннэрэр.
"Саха сүөһүтэ" тэрилтэ ааспыт сыл түмүгүнэн, төбөтүн ахсаанын бүтүн Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 204 төбөнөн улаатыннарбыт. Ол иһигэр ыанар ынах ахсаана 47 элбээбит. Бу курдук саха ынаҕа элбииригэр, сүппэтигэр үлэлии-хамныы сылдьаллар.
