Кыстык ортолосто

Кыстык ортолоһон эрэр. Быйыл от былаана ситэ туолбатаҕа. Маннык балаһыанньа тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар хаһыс да сылын бэлиэтэнэр. Онон эбии аһылыкка улахан болҕомто ууруллар. Онтон сылгыга быйыл эмиэ уустук кыстык үүнэн, биир ый анараа өттүгэр эбии аьылыкка турбуттара.

Кыстык ортолоһон эрэр. Аны икки ыйынан маассабай төрүөх саҕаланыаҕа. Билигин хаһаайыстыбаларга номнуо бастакы төрөөһүн баар. Ол курдук бүгүҥҥү күҥҥэ сүүстэн тахса ынах ньирэйдэннэ. Хаҥалас улууһун Улахан Аан нэһилиэгин "Бөртө"хаһаайыстыбатыгар 780 ынах-сүөһү этэҥҥэ кыстаан турар. Онтон ыанар ынаҕа 355. Хаһаайыстыба үүккэ былаанын аһара толорон иһэр.

Ульяна Семёнова, "Бөртө" сылгы собуотун биригэдьиирэ: "Үүккэ былааммытын 102% толорон иһэбит. Сүөһүлэрбит туруктара үчүгэй".

Хаһаайыстыбаҕа номнуо отут биир ньирэй төрөөтө. Олор истэригэр игирэ ньирэйдэр күн сирин көрөннөр үлэһиттэр сүргэлэрэ көтөҕүллэ сылдьар. Бэлиэтээн эттэххэ, игирэ ньирэй төрөөһүнэ манна эриэккэс буолбатах, сыл ахсын хастыы да игирэ төрүүр. Бу барыта уопуттаах осеменатор өҥөтө. Светлана Васильева хаһаайыстыбаҕа үлэлээбитэ уон биэс сылтан орто. 

Светлана Васильева, "Бөртө" сылгы собуотун осеменатора: "Быйыл сиэмэлээһин үлэтин "Куһаҕас" ферматтан саҕалаатым. Манна 120 ыанар ынах турар уонна "Дабааҥҥа" 30-ча тыһаҕас. Олору барыларын сиэмэлиибит".

Быйыл өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн от былаана ситэ туолбата, ол курдук 88% ситиһэн кыстыкка үктэммиттэрэ. Былырыын, иллэрээ сыл эмиэ итинник балаһыанньа үөскээн ыаллыы регионнартан эбии оту атыылаһарга күһэллибиттэрэ. Ааспыт сайын бастаан илин эҥэр улуустарыгар курааннаан, онтон от ыйыгар Дьааҥы, Кэбээйи улуустара улахан ууга баран, итиэннэ кэккэ улуустарга уһун ардахтаах күн-дьыл бүрүүкээн, оттооһун хампаанньатыгар күчүмэҕэйдэри көрсүбүттэрэ.  Онон ааспыт сылы кытта тэҥнээтэххэ, быйыл ынах-сүөһү ахсаана ачаабыта бэлиэтэнэр. 

Прокопий Ядрихинскай, ТХМ сүөһү иитиитигэр Департаменын сүрүннүүр исписэлииһэ: "Быйыл өрөспүүбүлүкэҕэ 173734 сүөһү кыстаан турар. Мантан 73187 ыанар ынах. Былырыыҥҥы көрдөрүүттэн кыра аччааһын баар. Онтон сылгы ахсаана быйыл 182257 тэҥнэстэ, мантан 120727 биэ. Биэ ахсаана сылын аайы эбиллэр".

Сылгыга эмиэ хаһыс да сылын уустук кыстык барар. Билигин 14 тыһыынчаттан тахса сыспай сиэллээх эбии аска киирэн турар. Бу сылгы уопсай ахсаанын 8% ылар. Онон уустук кыстык буолара сабаҕаланар. Ордук кыһалҕалаах улуустарга сүөһү эбии аһылыгын уонна оту тиэйиигэ үлэ барыаҕа. Быйылгы кыстыкка уопсайа 397 тыһыынча оту, 28 тыһ. тахса сиилэһи, 16  тыһ. тахса тонна сенаһы бэлэмнээбиттэрэ. Онтон от 290 тыһ. тахса тонната хаалла. Онон сүрүн күүһү - аны сайыҥҥа диэри оту, эбии аһы тиэрдиигэ ууруохтара.