Тыйыс тымныыга уоту умулуннарар ньыманы айдылар

Баһаары умулларыыга саҥа сүүрээн. Саха сирэ уонна Николай Бауман аатынан Москватааҕы техническэй университет холбоһуктаах бырайыагы Тулагы-Киллэм нэһилиэгэр бэрэбиэркэлээтилэр. Уот умулларар убаҕас суурадаһын, анаан-минээн биһиги өрөспүүбүлүкэбит климатыгар сөп түбэһиннэрэн айылынна.

Үөрэтии былааныгар ыйылларынан хамаанда бэриллэн Тулагы -Киллэм баһаарынай чааһын салайааччыта, чинчийиллэр эбийиэги уматан саҕалыыр. Саха сирин тыйыс усулуобуйабытыгар сөп түбэһэр убаҕас суурадаһынын, дьиҥнээх олоххо туттууга тургутуу элбэх сыллаах үлэ түмүгүн көрдөрүөхтээх. Бу тэрээһиҥҥэ нэһилиэнньэ олоҕор-дьаһаҕар куттал суох буолуутун хааччыйар кэмитиэтин итиэннэ үөрэх уонна наука министиэристибэтин бэрэстэбиитэллэрэ, баһаары утары сулууспа үлэһиттэрэ уонна учуонайдар муһуннулар.

Иннокентий Андросов, СӨ  нэһилиэнньэ олоҕор-дьаһаҕар куттал суох буолуутун хааччыйар кэмитиэтин салайааччытын солбуйааччы: "Быйыл барыта 1900-тэнтахса баһаар таҕыста. Онон бу саҥа айыы биһиги баһаарынайдарбыт үлэлэрин чэпчэтиэ этэ диэммит кэлэн көрө сылдьабыт".

Чахчы, сана сүүрээни киллэрии үлэһиттэргэ эрэ буолбакка, олохтоохторго олус туһалаах буолуо диэн исписэлиистэр санааларын үллэстэллэр. Ол курдук саҥа убаҕас сурадаһын уот тарҕаныытын эмиэ тохтотор. 

Альберт Кардашевский, Арктическай научнай - чинчийэр киин учуонай-сэкэрэтээрэ: "Бу суурадаһын сүрүн уратыта диэн тымныыга тоҥмото буолар. Уу, туус уонна испиир булкадаһыныттан оҥоһуллубут буолан тоҥмот уонна умайбат".

Тустаах чинчийии чопчу 35 - 55 кыраадыс тымныыга уоту умулларыыга туһуламмыт. Бастакы чинчийии бу сыл олунньутугар Табаҕа бөһүөлэгэр ыытыллыбыта. Ол бэрэбиэркэ кэннэ  итэҕэстэри учуоттаан, саҥардыллыы, чочуллуу кэннэ күн бүгүн Тулагы-Киллэм нэһилиэгэр хаттаан тургутуу барда.

Анатолий Павлов, "СӨ судаарыстыбыннай баһаары утары сулууспа" тэрилтэ салайаччыта: "кыра иэннээх сиргэ тургутан көрбүппүтүнэн туһатын тута бэлиэтии көрдүбүт. Тоҥмот буолан тута иҥэр, ол иһин уот тарҕаныытын тохтотор".

Бу чинчийии олоххо киирдэҕинэ баһаары утары сулууспа үлэтэ хас эмэ төгүл чэпчиэҕэ. Маны сэргэ  суурадаһыны харайар иһиттэр кыһыҥҥы кэмҥэ ититиитэ суох  турар буоланнар, үп да чааһыгар барыстаах буолуоҕа