Тулагы-Киллэм нэһилиэгин 95 сылын көрсө бэлэмнэнии тэрээһиннэрэ саҕаланныллар

Учууталлар сыанаҕа ырыа-тойук, үҥкүү-битии. Пантелеймон Иннокентьевич аатын сүгэр Тулагы агро оскуолата төрөөбүт нэһилиэктэригэр анаан аһымал кэнсиэри тэрийдилэр. Муода көрдөрүүттүттэн саҕалаан, дьээбэ хообо дьүһүйүүлэр кэлбит ыалдьыттары соһуттуллар да, күллэрдилэр. Учууталлар артыыс уобараһыгар киирбиттэрин көрө нэһилиэк үгүс олохтооҕо кэлбит.

Быйыл Тулагы-Киллэм нэһилиэгэ төгүрүк үбүлүөйдээх сыла. Бу бэлиэ даата чэрчитинэн аан бастакытын кыраайы үөрэтэр түмэл арылларыгар үлэ барар. Бастакы биир суолталаах олук ууруллан, урукку алын сүһүөх кылаастар оскуолалара мусуойга бэриллэн, билигин манна сөргүтүү үлэлэрэ ыытыллыахтара. Онно анаммыт кэнсиэргэ киирбит харчыны түмэли оҥорууга туттардылар.

Николай Дьяконов, П.И.Кочнев аатынан Тулагы агротехнологическай орто оскуолатын дириэктэрэ: «Бүгүҥҥү кэнсиэргэ кэлэктиип бүттүүн кытынна. Кэнсиэргэ 200 билиэт оҥоһуллубута уонна 40 тыһ. киллэрдибит. Киирбит үбү барытын мусуой үлэһиттэригэр туттардыбыт».

Тулагы-Киллэм нэһилиэгэ баай историялаах, Дьокуускай куорат уокуругун биир тутаах нэһилиэгэ буолар. Дьиҥэ бастаан 1860 сыллаахха Тулагы бэйэтэ Илин Хаҥалас оройуонугар киирэрэ. Онтон Киллэм Арҕаа Хаҥаласка. Салгыы холбооһун түмүгэр Тулагы-Киилэм сиригэр кубулуйбут.

Изабелла Иванова, РФ үөрэҕириитин бочуоттаах үлэһитэ, СӨ үөрэҕириитин туйгуна, оскуола түмэлин салайааччыта: «1930 сыллаахха Киллэм уонна Тулагы нэһилиэгин бииргэ холбуур бирикээс тахсыбыт. Онтон ылата биһиги бииргэ холбоһон биир нэһилиэк буолан олороллор».

Урукку оскуола 1954 сыллаах тутуу. Билигин түмэлгэ бэриллинэ. Онон аны бу кэмтэн ыла манна нэһилиэк историятын харайар суолталаах эбийиэк баар буолуоҕа. Онно төһүү - олохтоох оскуола бастакы улахан хардыыны оҥордо. Аһымал кэнсиэри көрө, үйэтин бу оскуолаҕа анаабыт бэтэрээн учуутал, бу түмэли тэрийиигэ үлэлэспит Любовь Скрыбыкина ытык ыалдьыт быһыытынан кэлбит.

Любовь Скрыбыкина, РФ үөрэҕириитин туйгуна, СӨ үтүөлээх учуутала: «Кылааппытын киллэрэн, үлэ бөҕөнү үлэлээн, араас экспонаттары көрдөөн, булан. Билигин саҥа мусуой аһылыннаҕына норуот өссө үчүгэй экспонаттары бэлэхтиэхтэрэ дии саныыбын».

Онон Тулагы-Киллэм  кыраайы үөрэтэр түмэлин оҥорууга бастакы хардыы оҥоһуллан, нэһилиэк 95 сылыгар бэртээхэй бэлэх буолуоҕа.