Дьокуускайга "15-18 үйэтээҕи Тыгын аҕа ууһун Истээх Быраан диэн көмүллүбүт сирдэрэ" быыстапка арылынна

Истээх Быраан диэн Эркээни хочотугар баар сүүнэ улахан былыргы көмүү сирин аата. 72 тыһыынчаттан тахса кв. иэннээх сиргэ барыта 42 көмүү баара биллэн турар. Олортон биирдэстэринэн бу обургу оҕо уҥуоҕа буолар. Бу көмүүнү 1997 сыллааха ол кэмҥэ Саха государственнай университетын биллэр археологтарын Николай Прокопьев уонна Сергей Колодезников салайааччылаах экпседиция булбута.  

Денис Попов, РФ Наукаларын Академиятын Сибиирдээҕи салаатын алын научнай үлэһитэ: «Бу көмүүгэ 13-15 саастаах оҕо уҥуоҕа көстүбүтэ. Бу ураты, улахан суолталаах көмүү буоларын көрдөрөр. Киэргэллэрдээх. Эр киһи киэргэл кэтэрэ баара, ол гынан баран барытын кэппиттээх көмүү аҕыйах».

Бу уол арааһа улахан тойон оҕото буолуон сөбүн комплект киэргэлэ: моойго кэтэр кылдьыыта, ытарҕата, бултуур тээбиринэ, аты кытта көмүллүбүтэ онтон да атын булумньулар туоһулууллар."15-18 үйэтээҕи Тыгын аҕа ууһун Истээх Быраан диэн көмүллүбүт сирдэрэ"  быыстапка бу ураты археологическай комплекс бэл, аан дойду таһымыгар сэдэх булумньуларыгар ананна. Истээх Быраан сиргэ Гаврил Кеснофонтовтан саҕалаан Саха сирин археологтара эрэ буолбакка үлэлээбиттэрэ быданнаата.

Розалия Бравина, гуманитарнай институт археологияҕа лабораториятын сэбиэдиссэйэ, профессор: «Баар онно Кулун Атах култууратын көмүүтэ, Кыргыс үйэтинээҕи буойуттар көмүллэ сыталлар уонна Тыгын Дархан ыччаттара. Ол иһигэр Мазары Бозеков диэн Хаҥаластартан иккитэ Москваҕа ыраахтааҕыга бара сылдьыбыт киһи».

Тыгын Дархан сиэнин Маһары унуоҕун иккистээн хаһан үлэлэр бардылар. Быыстапка Арассыыйатааҕы научнай пуонда бырайыагын иһинэн үлэлиир. Бу бырайыакка үлэ саҕаламмыта 2 сыла, ол чэрчитинэн Истээх Бырааҥҥа хаһыылары сөргүттүлэр. Ону тэҥэ Саха сиригэр баар мусуойдары кэрийэн, Москва, Санкт-Петербург архыыптарынан эмиэ киэҥ үлэни  ыыттылар.   

Николай Макаров, СӨ култуура нэһилиэстибэтин эбийиэктэрин харыстыыр салалта салайааччыта: «Кэлэн көрбүттэр саҥаны бэйэлэригэр арыйыахтара. Биһи обүгэлэрбит бастыҥ дьонноро туох сиэрдээх-туомнаах көмүллүбүттэрин көрүөхтэрэ. Уонна инникитин бу быыстапка улуустарга барыа диэн баҕа санаалаахпыт. Сөбүлэһэн баран, кэлэр ый бүтэһигэр Хаҥалас улууһугар таһааран көрдөрүөхпүт диэн былаанныыбыт».

3 бөдөҥ мусуой пуондаларын археологическай артефактарын холбообут быыстапка биир ый устата университет археологияҕа уонна этнографияҕа мусуойугар туруоҕа. Салгыы Хаҥалас уонна атын улуустарынан айанныыра күүтүллэр.