Саха сирин кэрэ сибэккитигэр анаммыт тэрээһин дьон болҕомтотун тарта
Быйыл 4 сылын биологическай кыһалҕалары үөрэтэр Институт ботаническай саада дьоҥҥо-сэргэҕэ анаан сардаана сибэкки бырааһынньыгын тэрийдэ. Атырдьах ыйын саҥата Саха сирин саамай кэрэ сибэккитигэр анаммыт тэрээһин бар дьон болҕомтотун тарта. Суордунан анаан-минээн үүннэрэр сардаана маассабай сибэккилээһинэ бү күннэргэ төһө да түмүктэнэн эрдэр, хойутуу тыллар суортара үүнэн чэлгийэн туралларын көрүөххэ астык.
Эгэлгэ өҥнөөх сардаана баарын көрөн, киһи сөҕөр-махтайар эрэ. Маҕан, саһархай, розовай, бордовай, кыһыл. Бу кэрэ барыта улахан үлэ түмүгэ. Ботаническай саад учуонайдара 4 эрэ көрүҥ сардаанаттан саҥаттан саҥа - бүтүн 80 суорду таһааран, барыларын ааттаан биһиги тыйыс айылҕабытыгар үүннэрэр кыах биэрбиттэрэ - бу дьоһун ситиһии буолар. Баҕалаах дьоҥҥо анаан манна күннэтэ экскурсия тэрийэллэр. Онон дьэрэкээн сардаана үүнэр учаастагар дьон кэлиитэ көхтөөх.
«Олус үчүгэй, кыраһыабай баарын биһиги билбэт эбиппит. Көрөн иһиэхпит, олордуохупут», - диэн этэр Дьокуускай олохтооҕо Наталья Прокопьева.
«Мин дьиэбэр, холобур, тигровай лилияны олордобун. Манна атын элбэх сорт баар эбит. Ону эмиэ олодуохпун баҕарабын, ол иһин истээри кэллим, хайдах олордоллорун, хайдах кырыһы сөбүлүүрүн билээри», - диир Дьокуускай олохтооҕо Роза Каратаева.
Бу үлүгэр элбэх сибэккини барытын ботаническай саад научнай сотруднига, биологическай наука кандидата Екатерина Афанасьева соҕотоҕун үүннэрэн, көрө-истэн бүөбэйдиир. Сардаана сибэккини аан бастаан үүннэрии өрөспүүбүлүкэҕэ 90-2000 сыллардаахтан саҕаламмыта. Кэлин университет саадыгар көһөрүллэн, онтон 2016 сыллаахтан төттөрү институт саадыгар бэриллэн, биологическай кыһалҕалары үөрэтэр институт ботаническай саадын научнай сотруднига Екатерина Александровна илиитигэр киирэн сыллата үүнэн чэлгийэллэр.
«Бу сибэккилэр олус имигэстэр диэххэ сөп. Букетака даҕаны туһаныахха сөп, тиэргэҥҥэ даҕаны үүннэриэххэ сөп. Уонна бачча элбэх сорду олордуу, ситиһии буолар буоллаҕа дии. Биһиги институппут, ботаническай саадпыт ситиһиитэ. Ону киэн эйгэҕэ таһаарыахха наада. 90 сылларга баар үүнээйилэр, бу биһиэхэ үчүгэйдик кыстыыллар, сибэккилииллэр. Ону дьон-сэргэ улаханнык билбэт эбит. Үлэлии сатыыбыт, ол үлэбит киэн эйгэҕэ тиийбэт».
Онон 2019 сыллаахтан сардаана фестивалын тэрийэн киэҥ эйгэҕэ таһаарарга соруммуттара. Сардаана өр сылларга үүнэр сибэкки, улахан хаппырыыһа суох диэн Екатерина Александровна этэр. Бастаан утаа сааһын сиппит улахан луковицаны ылан, сөптөөх усулуобуйаны тэрийдэххинэ, сардаана үчүгэйдик үүнэр. Төгүрүччү күннээх, наһаа сииктээх буолбакка, кураанах, көбүтүллүбүт сиргэ олордор табыгастаах, ууну куйаас күннэргэ нэдиэлэҕэ иккитэ, ол эрээри, өлгөмнүк кутуу ирдэнэр.
«Кылгас сайыммыт устата, биһиги Сахабыт сиригэр үүннэрэн, тыа хаһаайыстыбатыгар, ити хайысхаҕа – декоротивнай цветоводство, садоводство диэҥҥэ сайыннарар сыаллаахпыт. Уонна ким эрэ питомник оҥорон дуу, бааһынай хаһаайыстыба дуу, сибэккилэри киэнник тарҕатан, сибэкки маҕаһыыннарын кытта дуогабардаһан үлэлиирэ буоллар, бу эмиэ биһиги ситиһиибит буолуо этэ», - диэн салҕыы Екатерина Афанасьева кэпсээтэ.
Онон маннык кэрэ ураты көстүүлээх сардаана сибэкки, хас бирдии ыал тиэргэнигэр төһө баҕарар үүнэр кыахтааҕын ботаническай саад үлэһиттэрэ көрдөрөллөр.