Мүөттээх Сэмэн минньигэс мүөтэ
Сэмэн номнуо ахсыс сылын мүөттээх ыҥырыалары иитэр. Бастаан 2015 сыллаахха Татарстан өрөспүүбүлүкэтиттэн ыҥырыаны иитиигэ куурус биэрэ кэлбиттэрин билэн, онно үөрэнэн саҕалаабыта. 5 күннээх үөрэҕи ааһан пчеловод диэн идэни баһылаабыта. Ол сайынтан ыла тиһигин быспакка дьарыктанар. Быйыл тыа хаһаайыстыбатын харчынан көмөтө сөбүлүүр дьарыгар төһүү күүс буолла диэн дьоруойбут бэлиэтиир.
Семён Попов, мүөттээх ыҥырыаны иитээччи: "Ол көмөнөн “Беларусь” тыраахтыр ылбытым уонна сүүс полистирол уйа атыыласпытым. Уонна олус хайгаатым, полистиролга көһөргө быһаарынным. Итиитин үчүгэйдик тутар эбит. Ыҥырыа сааскы сайдыытыгар, кыстааһыныгар олус табыгастаах уйа эбит. "
Ыҥырыаларын тутар сирэ, пасеката, Модут диэн сиргэ турар. Элбэх сүмэлээҕинэн биллэр кучу отунан чэлгийэ үүммүт сири булан, ыҥырыаларын онно сайылатар. Мүөтү биэрэр "табаарыстара" айылҕаны кытта ыкса сибээстээхтэрин бэлиэтиир. Халлаан уларыйыытын, ардаҕы, былыты барытын билгэлииллэр.
Сахабыт сирин тыйыс айылҕатыгар атырдьах ыйыгар от-мас сүмэтэ сүтэн, иинэн барар, ити кэмҥэ ыҥырыалар сайдыылара күүһүрэн турар кэмэ буолар. Биирдии уйаҕа 70 тыыһынча үлэһит ыҥырыа баар, кинилэр үлэлэрэ тохтооботун туһугар ити кэмҥэ ситэн нектар биэрэр сибэккилэри эрдэттэн олордор кыах баар диэн дьоруойбут бэлиэтиир. Оччотугар, биллэн турар, ыҥырыалар бастыҥ мүөтү өлгөмнүк биэриэхтэрэ.
Иллэрээ сыл балтараа туоннаттан ордук мүөтү ылбыт, оттон былырыын 400-чэкэ эрэ киилэ тахсыбыт. Былырыын аһара кураан дьыл туран, сибэкки эрдэ хатан, сүмэтэ хойдон хаалбыт, бу маннык түгэҥҥэ ыҥырыа сүмэни кыайан оморон ылбат. Ардахтаах дьылга ыҥырыа кыайан көппөккө үлэтэ эмиэ бытаарар. Быйыл төһөнү ыларын чопчу бу диэн диэн билбэт.
Семён Попов, мүөттээх ыҥырыаны иитээччи: "Эһиилгэттэн пасекабын кэҥэтэммин, 200 уйаны тутар былааннаахпын. Онон быйылгы үлэм хара баһаам".
Туттуллан бүппүт араамалары буосканы уулларар оһоххо уган иккистээн туһаҕа таһаарар. Оргутан баран буоскатын арааран ылар, онтон чүмэчи оҥорор. Сорох тимир уустара быһах кыынын соторго диэн киилэ аҥаардыытыгар эмиэ наадыйаллар.
"Урукку өттүгэр буочукаҕа, биэдэрэҕэ оргутар этим. Итиэннэ үрдүттэн хобуйан ыларым. Онтон билигин бу буосканы уулларар анал тэрил үлэни олус чэпчэтэр”.
Ыҥырыа иитээһинэ аҥардас мүөтү эрэ буолбакка атын туһалаах бородууксуйалары эмиэ биэрэр. Ол курдук маточное молочко, перга, прополис уонна трутневый гомогенат. Эрээри көрүүтэ-истиитэ итиччэлээх сыраны-сылбаны эрэйэр. Кыһынын бүөбэйдээн, температурнай режимнэрин биир эмэ кыраадыһынан таппатаххына, ыҥырыаларын өлөн хаалар кутталлаахтар. Ол иһин ыҥырыа иитиитэ киһи бүтүн болҕомтотун, бириэмэтин уурарын ирдиир.