Тыаны куһаҕан үөннэртэн харыстыыр сыалтан чинчийии үлэтэ барар
Саха Сирин отун-маһын карантиннай суолталаах буортулуур үөннэртэн, ыарыыттан, сыыс оттон харыстааһын Россельхознадзор фитосанитарнай салаатын биир сүрүн хайысхатынан буолар. Ол курдук, Дьокуускай куорат ойуурун хаһаайыстыбатын үлэһиттэрин кытары тыаҕа тахсан сибирскай шелкопряды көрдөөн, кэтээн-көрүү үлэтин ыыталлар.
"Шелкопряд, ол эбэтэр солко өрөөччү диэни билэргит буолуо. Кини аан бастаан кокоҥҥа үөскүүр, ол кэнниттэн бабочка буолан салҕыы көтөн барар. Ол иһин сыл ахсын төрүүр-үөскүүр, ылбыт сирдэрэ улаатан иһэр. Онон сыл ахсын ойуурга сылдьан мэҥиэ туруорабыт уонна Иркутскайга лабораторияҕа ыытабыт. Чинчийии түмүгүнэн быһаарабыт, улахан дуу, кыра дуу очаг тахсыбытын", - диэн Россельхознадзор Саха сиринээҕи салаатын үүнээйилэри уонна сиэмэ хаачыстыбатын кэтиир салаа судаарыстыбыннай инспектора Владимир Тобохов кэпсээтэ.
Сибиир солко өрөөччүтүн сүрүн буортута диэн тиит маһы сиир. Тиһэҕэр мас өлөн ойуур барыта да кэхтиэн сөп. Онон чинчийэн көрүү хайаан да наада. Холобур, бу ойуурга 2021 сыллаахха улахан карантиннай сири булбуттара, онтон эмтээһин үлэтэ ыытыллыбыта. Кэтээн көрүү үлэтэ бу сиргэ салҕанар.
Ханнык даҕаны көрдьүгэннэх үөн суоҕун чопчу билээри, ферамон сыттаах угаайылары уураллар. Маннык ловушкалары от ыйыттан саҕалаан Өрөспүүбүлүкэ үгүс ойуурдарыгар, чуолаан тиит мас элбэх сиригэр ууруохтара. Итинник биир угаайы 10 күн устата турар, онтон үлэһиттэр кэлэн хомуйаллар. Олохтоохтортон маннык угаайы ыйанан турарын көрдөхтөрүнэ тыыппаттарыгар көрдөһөллөр.
"Мархинскай учаастакка кэлэн турабыт, 115 кыбаарталга. 2021 сыллаахха манна 87 гаалаах сиргэ эмтээһин барбыта. Кэрийэн көрдүбүт, билиҥҥи туругунан, олох үчүгэй, биир да үөн суох. Ол иһин эмтээһин үчүгэйдик ааста диэн этиэхпин сөп. Сибиир солко өрөөччүтэ үксүн тиит маһы сиир. Сиэниллибитин кэнниттэн туох да үүммэт, чөлүгэр түспэт", - диир Дьокуускай куорат ойуурун хаһаайыстыбатын участковай лесничэйэ Айал Баишев.
Бүгүҥҥү туругунан, ыам ыйын аҥарыттан саҕалаан 3 улууска 259 тыһыынча гектар иэннээх ойууру чинчийэн көрдүлэр. Уопсайа Саха сиригэр 2009 сылтан саҕалаан, сибиир солко өрөөччүтүгэр уонна усач Монахамус көрүҥүгэр, норуокка биллибитинэн баттах кырыйааччытыгар, 2 мөлүйүөнтэн тахса гектар иэннээх сиргэ 52 карантиннай суолталаах сир баар. Ойуурга булуллбут үөнү- көйүүрү барытын лабараторияҕа аҕалан чинчийэллэр. Манна кини төһө буортулааҕын, көрүҥүн быһаараллар.
«Нам уонна Хаҥалас улуустарыттан хомуллан кэлбит үөннэри лабораторияҕа туттарыаҕым. Бу үөннэр маска олохсуйдахтарына, мас тиһэҕэр ыалдьар уонна кэхтэр» - диэн Россельхознадзор Саха сиринээҕи салаатын үүнээйилэри уонна сиэмэ хаачыстыбатын кэтиир салаа судаарыстыбыннай инспектора Сергей Свинобоев этэр.
Ааспыт сылга өрүс бэтэрээ өттүгэр киэҥник тарҕаммыт эбит буоллахтарына, быйыл өрүс аннараа өттүгэр тараҕаммыттарын туһунан сурахтар бааллар. Быйыл саҥа карантиннай суолталаах сирдэр булулла иликтэр. Өссө даҕаны инспектордар Мэҥэ Хаҥалас, Амма, Уус Алдан, Уус Майа, Бүлүү уонна Ленскэй улуустарыгар кэтээн көрүү үлэтин ыытыахтара.